1. परिचय
C भाषा मा दोहोर्याउने प्रक्रियाको महत्व
प्रोग्रामिङमा, एउटै प्रक्रियालाई धेरै पटक दोहोर्याउने ‘लूप प्रक्रिया’ महत्त्वपूर्ण हुन्छ। C भाषा मा, for कथन र while कथन, र यस पटकको विषयवस्तु भएको do while कथनले दोहोर्याउने प्रक्रियामा प्रयोग गरिन्छ। यस लेखमा, do while कथनमा केन्द्रित भई, आधारभूत प्रयोगबाट व्यावहारिक उदाहरणसम्म व्याख्या गरिनेछ।
2. do while statement को आधारभूत
do while statement को मूल संरचना
do while statement ले कम्तिमा एक पटक लूप भित्रको प्रक्रिया चलाउने ग्यारेन्टी गर्दछ। संरचना तलको जस्तै छ।
do {
// कार्यान्वयन प्रक्रिया
} while (shartExpression);यस संरचनामा, do ब्लक भित्रको प्रक्रिया पहिले चलाइन्छ, त्यसपछि सर्त अभिव्यक्ति मूल्याङ्कन हुन्छ। सर्त अभिव्यक्ति true भए पुन: लूप चलाइन्छ, false भए लूप समाप्त हुन्छ।
while statement सँगको भिन्नता
while statement मा, सर्त अभिव्यक्ति पहिले मूल्याङ्कन हुन्छ, true भएको अवस्थामा मात्र लूप भित्रको प्रक्रिया चलाइन्छ। अर्कोतर्फ, do while statement मा, सुरुमा सर्त अभिव्यक्ति मूल्याङ्कन हुँदैन, त्यसैले कम्तिमा एक पटक प्रक्रिया चलाइन्छ, यो मुख्य भिन्नता हो।
3. do while वाक्यको प्रयोग
प्रयोगकर्ता इनपुटको पुनः प्रयास
do while वाक्य प्रयोगकर्ता बाटको इनपुट जाँच गर्दा उपयोगी हुन्छ। उदाहरणका लागि, पासवर्ड इनपुट दोहोर्याउने अवस्थामा, do while वाक्य प्रयोग गरेर पहिलो इनपुट सही छ कि छैन जाँच गर्न सकिन्छ। इनपुट सही नहुनु भएमा, प्रयोगकर्तालाई पुनः इनपुट गर्न प्रेरित गर्ने प्रक्रिया सजिलै कार्यान्वयन गर्न सकिन्छ।
खेलको दोहोर्याइ प्रक्रिया
खेल प्रोग्राममा, खेलाडीले विशेष कार्य चयन गरिरहँदा दोहोर्याइ प्रक्रिया गर्नुपर्ने अवस्थामा पनि do while वाक्य उपयोगी हुन्छ। खेलाडीले “खेल जारी राख्नु” चयन गरेको सीमामा, खेलको लूपलाई जारी राख्ने परिदृश्यमा प्रयोग गरिन्छ।
4. do while कोड उदाहरण
साधारण do while को उदाहरण
अगाडि、do whileको साधारण प्रयोग देखाउने कोड उदाहरण प्रस्तुत गर्दछौं।
#include <stdio.h>
int main() {
int i = 0;
do {
printf("गणना: %dn", i);
i++;
} while (i < 5);
return 0;
}यस उदाहरणमा、do ब्लकभित्रको प्रक्रिया पहिले चलाइन्छ、i को मान 5 भन्दा कम रहँदा लूप जारी रहन्छ। त्यसकारण、0 देखि 4 सम्मको संख्या आउटपुट हुन्छ।
प्रयोगकर्ता इनपुटको उदाहरण
यो कोड उदाहरण हो जहाँ प्रयोगकर्ताबाट इनपुट गरिएको मान विशेष शर्त पूरा नहुन्जेल लूप दोहोरिन्छ।
#include <stdio.h>
int main() {
int number;
do {
printf("कृपया 1 देखि 10 सम्मको संख्या प्रविष्ट गर्नुहोस्: ");
scanf("%d", &number);
} while (number < 1 || number > 10);
printf("प्रविष्ट गरिएको संख्या: %dn", number);
return 0;
}यो कोडले प्रयोगकर्ता 1 देखि 10 को दायरा बाहिरको संख्या इनपुट गर्दा पुनः इनपुटको अनुरोध गर्दछ। सही संख्या इनपुट नहुन्जेल लूप जारी रहन्छ।
5. अनन्त लूप र नियन्त्रण
अनन्त लूपको सिर्जना
do whileकथन प्रयोग गरेर अनन्त लूप सिर्जना गर्न पनि सम्भव छ।अनन्त लूप भनेको, सर्त अभिव्यक्ति सधैंtrue हुने कारणले, सधैं दोहोरिने लूप हो।
do {
// अनन्तरूपेण दोहोरिने प्रक्रिया
} while (1);अनन्त लूपको नियन्त्रण विधि
अनन्त लूपलाई नियन्त्रण गर्न, break कथन वा continue कथन प्रयोग गरिन्छ।
breakकथन: लूपबाट बाहिर निस्कन प्रयोग गरिन्छ।continueकथन: लूपको बाँकी प्रक्रिया स्किप गरी, अर्को दोहोराइ सुरु गर्छ।
तलको उदाहरणमा, break कथन प्रयोग गरेर अनन्त लूप देखाइएको छ।
#include <stdio.h>
int main() {
int count = 0;
do {
printf("लूप गणना: %dn", count);
count++;
if (count > 5) {
break;
}
} while (1);
return 0;
}यस कोडमा, count 5 भन्दा बढी हुँदा break कथन कार्यान्वयन हुन्छ, र लूपबाट बाहिर निस्किन्छ।
6. बहु शर्तहरू प्रयोग गरेर do while वाक्य
बहु शर्तहरू प्रयोग गर्ने तरिका
do whileवाक्यमा、&&（AND）र||（OR）जस्ता तार्किक अपरेटरहरू प्रयोग गरेर बहु शर्तहरूलाई संयोजन गर्न सकिन्छ。
do {
// चलाउने प्रक्रिया
} while (shart1 && shart2);जटिल शर्तहरू प्रयोग गरेको उदाहरण
तलको उदाहरणमा、प्रयोगकर्ताको इनपुट 1 देखि 100 को दायरा भित्र छ कि छैन जाँच गरिन्छ, र दायरा बाहिर भएमा फेरि इनपुट गर्न प्रेरित गरिन्छ。
#include <stdio.h>
int main() {
int number;
do {
printf("1 देखि 100 सम्मको संख्या प्रविष्ट गर्नुहोस्: ");
scanf("%d", &number);
} while (number < 1 || number > 100);
printf("प्रविष्ट गरिएको संख्या: %dn", number);
return 0;
}यो कोडमा、इनपुट गरिएको मान 1 भन्दा बढी र 100 भन्दा कम नभएसम्म, फेरि इनपुट मागिन्छ।
7. सारांश
do whileवाक्यांशले, कम्तिमा एक पटक लूप भित्रको प्रक्रिया कार्यान्वयन गर्न चाहनुहुन्छ भने उपयोगी संरचना हो।while वाक्यांश र do while वाक्यांशलाई अलग‑अलग प्रयोग गरेर, प्रोग्रामको लचिलोपनलाई बढाउन सकिन्छ।break र continue प्रयोग गरेर लूपलाई नियन्त्रण गर्ने तरिका, साथै बहु शर्तहरू प्रयोग गरेर उन्नत प्रयोगहरू पनि सिकेर, C भाषा को लूप प्रक्रिया राम्रोसँग मास्टर गरौं।
8. अभ्यास प्रश्न र उत्तर उदाहरण
प्रश्न
प्रयोगकर्तालाई 1 देखि 10 सम्मको पूर्णांक इनपुट गर्न दिनुहोस्, र सही इनपुट नआएसम्म पुनः इनपुटको अनुरोध गर्ने कार्यक्रम बनाउनुहोस्। इनपुट सही भएमा, इनपुट गरिएको संख्या दोब्बर गरेर देखाउनुहोस्।
उत्तर उदाहरण
#include <stdio.h>
int main() {
int number;
do {
printf("1 देखि 10 सम्मको संख्या प्रविष्ट गर्नुहोस्: ");
scanf("%d", &number);
} while (number < 1 || number > 10);
printf("प्रविष्ट गरिएको संख्याको 2 गुणा: %dn", number * 2);
return 0;
}यो अभ्यास प्रश्नमा, do while कथन प्रयोग गरेर प्रयोगकर्ता इनपुटलाई जाँच गरिन्छ, र दायरा बाहिरको इनपुट भएमा पुनः इनपुटको अनुरोध गर्ने प्रक्रिया कार्यान्वयन गरिएको छ।
9. सम्बन्धित जानकारी र आगामी चरणहरू
do whileवाक्यलाई बुझेपछि, अन्य लूप संरचनाहरू（forवाक्य、whileवाक्य）सँगको प्रयोग फरक गर्ने बारे पनि सिक्न राम्रो हुन्छ। साथै, अर्को सिक्नुपर्ने C भाषा को महत्वपूर्ण विषयको रूपमा ‘pointer’ छ। pointer को अवधारणा बुझेर, अझ उन्नत प्रोग्रामहरू बनाउन सम्भव हुन्छ। कृपया यसलाई अर्को चरणको रूपमा सिक्न प्रयास गर्नुहोस्।
