1. C भाषा मा const के हो?
C भाषा प्रयोग गरेर प्रोग्राम लेख्दा, गल्तीले चलको मान परिवर्तन नहोस भनेर रोक्न मद्दत गर्ने कुरा भनेको const कुञ्जीशब्द हो। const ले “यो चलको मान परिवर्तन नगर्नुहोस्!” भनेर घोषणा गर्न प्रयोग हुन्छ, एक पटक मान सेट गरेपछि, त्यसपछि त्यो मान परिवर्तन गर्न सकिँदैन।
उदाहरणका लागि, तलको कोड हेर्नुहोस्:
const int x = 10;
x = 20; // त्रुटि भयो!यसरी const प्रयोग गरेर, x को मान स्थिर गरिन्छ, र गल्तीले परिवर्तन हुनेबाट रोक्छ। चलले “स्वतन्त्र हुन चाहन्छ!” भनेर चिच्याउनेलाई रोकेर, सम्पूर्ण प्रोग्रामको स्थिरता सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।
2. किन const प्रयोग गर्नु पर्छ?
2.1 कोडको सुरक्षा सुधार गर्ने
const प्रयोग गर्दा, विशेष भेरिएबल वा डेटा अनिच्छित रूपमा परिवर्तन हुने जोखिम घटाउन सकिन्छ। उदाहरणका लागि, महत्वपूर्ण सेटिङ मान वा स्थिरांकलाई गल्तीले परिवर्तन गरेमा, सम्पूर्ण प्रोग्राम अस्थिर हुन सक्छ, तर const प्रयोग गरेर त्यसलाई रोक्न सकिन्छ।
2.2 कम्पाइलर अनुकूलनको लाभ प्राप्त गर्ने
const प्रयोग गरेर, कम्पाइलरले “यो मान परिवर्तन हुँदैन” भनेर निर्णय गर्छ, र अधिक प्रभावकारी अनुकूलन गर्न सक्छ। विशेष गरी, const भेरिएबलहरू क्यास गर्न सजिलो हुन्छ, बारम्बार प्रयोग भए पनि प्रदर्शन सुधारको अपेक्षा गर्न सकिन्छ।
2.3 पढ्न सजिलोपन र टिम कार्यको सुधार
const प्रयोग गर्नु कोडको पढ्न सजिलोपन बढाउने उत्तम अभ्यास हो। विशेष गरी टिम विकासमा, const प्रयोग गरेर “यो मान कहिल्यै परिवर्तन हुँदैन” भन्ने अभिप्राय स्पष्ट हुन्छ, र अन्य विकासकर्ताहरूले गल्तीले भेरिएबल परिवर्तन गर्ने कुरा रोक्न सक्छ।
3. प्वाइन्टर र const: त्यसको सम्बन्ध बुझौं
प्वाइन्टर र const को सम्बन्ध C भाषा सिक्दा विशेष गरी भ्रमित हुने बिन्दु हो।const कहाँ राखिन्छ भन्ने आधारमा प्वाइन्टर र त्यसले संकेत गर्ने मानको व्यवहार परिवर्तन हुन्छ।
const int *p;
यस अवस्थामा,pले संकेत गर्ने मान (अर्थात्*p) परिवर्तन गर्न सकिँदैन, तरpआफैँ, अर्थात् प्वाइन्टरले संकेत गर्ने ठेगाना परिवर्तन गर्न सकिन्छ।int *const p;
यहाँpआफैँ परिवर्तन गर्न नसक्ने अर्थ हो। अर्थात्,pअन्य ठेगानाहरूलाई संकेत गर्न सक्दैन, तर*p(प्वाइन्टरले संकेत गर्ने मान) परिवर्तन गर्न सकिन्छ।const int *const p;
यस अवस्थामा, प्वाइन्टरpर त्यसले संकेत गर्ने मान दुवै परिवर्तन गर्न सकिँदैन। बिल्कुलै “कहिल्यै नबदलिने!” स्थिति हो।
प्वाइन्टरको प्रयोग अत्यन्त शक्तिशाली छ, तर गल्ती गर्दा बगहरू उत्पन्न हुन सजिलो हुन्छ, त्यसैले const को स्थानमा ध्यान दिनुहोस्।
4. const को व्यावहारिक प्रयोग उदाहरणहरू
4.1 फङ्सन आर्गुमेन्टमा const को प्रयोग
फङ्सनमा एरे वा पोइन्टर पास गर्दा, यदि तपाईंले त्यो डेटा परिवर्तन गर्न नदिन चाहनुहुन्छ भने, const प्रयोग गर्नुहुन्छ। उदाहरणका लागि, तलको जस्तै const प्रयोग गरेर, फङ्सनभित्र एरेको सामग्री परिवर्तन हुनेबाट रोक्न सकिन्छ।
void printArray(const int arr[], int size) {
for (int i = 0; i < size; i++) {
printf("%d ", arr[i]);
}
printf("\n");
}यसले एरेको डेटा सुरक्षित रूपमा सन्दर्भ गर्न सकिन्छ।
4.2 लुकअप टेबलमा const को प्रयोग
लुकअप टेबल जस्तै, प्रोग्राम चलिरहेको बेला परिवर्तन गर्न आवश्यक नपर्ने डेटा मा, const प्रयोग गर्नु सामान्य हो। तलको उदाहरणले हप्ताका दिनहरूलाई प्रतिनिधित्व गर्ने स्ट्रिङलाई स्थिर डेटा रूपमा ह्यान्डल गर्दछ।
const char *days[] = {"Monday", "Tuesday", "Wednesday"};यसले डेटा गल्तीले परिवर्तन नहुनु र प्रोग्रामभित्र स्थिर रूपमा प्रयोग गर्न सकिने सुनिश्चित गर्दछ।
5. const को दुरुपयोग र सावधानीहरू
5.1 const को दुरुपयोगका उदाहरण
constलाई गलत तरिकाले प्रयोग गर्दा, अनपेक्षित व्यवहार वा त्रुटिहरू उत्पन्न हुन सक्छ। तलको उदाहरण हेर्नुहोस्:
void modifyArray(const int arr[], int size) {
arr[0] = 10; // कम्पाइल त्रुटि!
}यो कार्यमा, const संशोधक भएको एरे arr को तत्वहरू परिवर्तन गर्ने प्रयास गरिँदैछ, जसले कम्पाइल त्रुटि उत्पन्न गर्दछ।const ले ‘परिवर्तन असम्भव’ भन्ने ग्यारेन्टी गर्दछ, र जबरजस्ती परिवर्तन गर्ने प्रयास गर्दा त्रुटि उत्पन्न हुन्छ।
5.2 const र कास्टिङका सावधानीहरू
const_cast प्रयोग गरेर const संशोधक हटाउन सम्भव छ, तर यसले ठूलो जोखिम ल्याउँछ। विशेष गरी, प्रणालीमा निर्भरता वा अपरिभाषित व्यवहार उत्पन्न हुने सम्भावना हुँदा, सामान्यतया यसलाई टाल्नु पर्छ। सुरक्षित कोड लेख्नको लागि, const को अर्थलाई सम्मान गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।
6. निष्कर्ष
C भाषा मा const कोडको सुरक्षा बढाउन र प्रदर्शनलाई अनुकूलन गर्नको लागि महत्वपूर्ण उपकरण हो। चल र पोइन्टरमा उपयुक्त रूपमा const प्रयोग गरेर, प्रोग्रामको स्थिरता सुनिश्चित गर्न, बगलाई पूर्वै रोक्न सकिन्छ।
अर्को पटक प्रोग्राम लेख्दा, const लाई सक्रिय रूपमा अपनाएर, अझ बलियो कोड बनाउने प्रयास गर्नुहोस्। अचम्मको कुरा, “यहाँ पनि const प्रयोग गर्नुपर्थ्यो” जस्ता स्थितिहरू धेरै देखिन सक्छ!
